Diary

Santiago de Compostela 2003

n het voorjaar van 2003 ben ik van St-Jean-Pied-de-Port naar Santiago de Compostela gelopen over de «Camino Francés», een afstand van ongeveer 780 kilometer. Er zijn meerdere wegen, die naar Santiago de Compostela lopen, maar dit is wel de bekendste en meest belopen. Ik had zeven weken verlof opgenomen en was van plan om in vijf weken naar Santiago te lopen. Daarna wilde ik op mijn gemak in twee weken langs de noordkust van Spanje terugreizen naar Hendaye om de trein naar Nederland te nemen. Uiteindelijk bleek de «pelgrimage» voorspoedig te verlopen, zonder blaren en ander ongemak, dus kon ik terugkijken op een geslaagde reis.

«Credencial del Peregrino»

Zondag 27 april 2003

St-Jean-Pied-de-Port - Roncesvalles (26.0 km)

St-Jean-Pied-de-Port

m tien uur ben ik in St-Jean-Pied-de-Port aangekomen met de trein. In de trein zaten al veel pelgrims, met name uit Duitsland. Het was nog erg vroeg en het was mooi weer, dus ik heb besloten om vandaag toch maar met de eerste etappe te beginnen. Maar voordat ik met de wandeling begon, ben ik eerst bij het pelgrimsbureau geweest om het «Credencial del peregrino» te halen, een stempelkaart om aan te tonen, dat je de tocht echt hebt volbracht. Bovendien heb je deze kaart nodig om in de pelgrimsherbergen te kunnen overnachten.

Uiteindelijk ben ik om elf uur vertrokken voor een tocht van 26 km, waar volgens de beschrijving acht uur voor staat. Het is de zwaarste etappe van de route met 1250 meter stijgen en 500 meter dalen. De wandeling ging goed, het was mooi weer, erg zonnig. Er stond echter wel vrij veel wind, dat merk je vooral op de passen, je moet hier je hoed goed vastbinden.

Timpaan van het klooster in Roncesvalles

Een groot nadeel van deze etappe is wel, dat deze voor het grootste deel over asfalt loopt en dat vind ik erg vermoeiend om te lopen. Vrijwel alleen het laatste stuk vanaf het hoogste punt 500 meter afdalend naar Roncesvalles loopt de route over een bospaadje. Overigens is hier wel een alternatieve route (die makkelijker zou zijn) over de weg aangegeven, de meeste wandelaars nemen deze weg over het asfalt. Het bospaadje is vooral in het begin vrij steil, vandaar de moeilijkheid.

Uiteindelijk kom ik om half zeven in Roncesvalles aan. Hier overnacht ik voor vijf euro in de pelgrimsherberg. Dit is een grote zaal met 110 slaapplaatsen en die is ook vrij vol, het is momenteel erg druk met pelgrims. Roncesvalles is een historische pas. Nadat Karel de Grote op de terugweg was van de verovering van Pamplona, waarbij uiteraard veel werd geplunderd, is de achterhoede van zijn leger hier aangevallen door Basken, die hier behoorlijk kwaad over waren. In de achterhoede van het leger van Karel de Grote vocht ook een zekere Roeland, die bekend is geworden door het Roelandslied. In dit lied wordt verteld hoe Roeland aan zijn einde komt in Roncesvalles in een heroisch gevecht met de saracenen.

's Avonds kost het wat moeite om op te staan, vanwege de spierpijn. Dat valt toch wel wat tegen, hopelijk trekt dat morgen weer weg. Gelukkig hoef ik niet zo ver te lopen naar een restaurant voor het «pelgrimsmenu». Hier worden we met een grote groep (ca. 25 personen) pelgrims aan twee grote ronde tafels gezet, dat vind ik wel een gezellig begin van de tocht.

Maandag 28 april 2003

Roncesvalles - Larrasoaña (26.0 km)

Pasos de Roldán

Larrasoaña

e etappe van deze dag was even lang als die van gisteren, maar wel met minder stijgen en dalen. Vanochtend moest ik wel even op gang komen, want ik was nog wat stijfjes van gisteren. Ook heb ik niet zo goed geslapen, want het bed zakte erg door. Bovendien was het (uiteraard) wat rumoerig, gelukkig lagen er geen snurkers bij mij in de buurt.

Om 6:45 ben ik vertrokken. Het was vandaag minder zonnig dan gisteren en een stuk frisser met een stevige wind. Het was een mooie tocht, met veel minder asfalt, vandaag waren het vooral paden met grind en split. Onderweg kwam ik ook een pelgrim tegen met een (last)paard. Om twee uur kwam ik aan in Larrasoaña.

De pelgrimsherberg hier was een stuk gezelliger dan die van gisteren. We sliepen hier met 14 op een zaal. Volgens de herbergier was het erg druk, de herberg zat vol (40 personen). Dat kan nog wel eens problemen geven, als je ergens laat aankomt, maar dat zie ik dan wel weer.

Dinsdag 29 april 2003

Larrasoaña - Pamplona (15.0 km)

andaag een korte wandeling over nagenoeg vlak terrein. Ik ben vertrokken om zeven uur en kwam om elf uur aan in Pamplona, na onderweg nog uitgebreid koffie te hebben gedronken in een bar. Gelukkig kwam ik in Pamplona geen loslopende stieren tegen. In Pamplona zit in twee dagen in een pension, dat me is aangeraden door de herbergier van gisteren. Dat kost 16 euro per nacht en dat lijkt mij een redelijke prijs, volgens de wandelgids is Pamplona nogal duur.

Ik kwam gelijk aan met twee Duitse pelgrims, die hier één dag blijven en een Belgische, die doorloopt naar het volgende dorp. De meeste pelgrims die ik gesproken heb blijven ook niet in Pamplona, maar lopen nog iets verder. En geen enkele pelgrim die ik gesproken heb blijft een dag extra in Pamplona. Misschien is het dan wel gunstig, dat ik een vrije dag neem. Als de drukte vooral in één grote groep zit, dan loop ik daar nu een dag achteraan, misschien is er dan weer minder risico bij het vinden van een slaapplaats. Ik zal wel zien of deze veronderstelling klopt.

Vanmiddag heb ik wat door Pamplona rondgelopen en de kathedraal bezocht. Morgen ga ik nog naar museum en kijk ik nog wat meer in de stad rond.

Donderdag 1 mei 2003

Pamplona - Puente la Reina (23.0 km)

Het pelgrimsmonument op de Perdonpas

andaag ben ik om 6:15 vertrokken vanuit Pamplona, dan ben ik lekker op tijd in Puente la Reina. Het was een prachtige tocht met veel mooie uitzichten. Geen steile bergen, maar een glooiend landschap, zoals bijvoorbeeld de Ardennen, maar dan zonder bossen. Door veel mooie dorpjes gekomen. Het eerste uur was het erg rustig en ben ik geen andere pelgrims tegengekomen, wal veel (feestvierende) studenten, want de route liep over de campus van Pamplona. Na het eerste dorp buiten Pamplona (waar een pelgrimsherberg is) kwam ik meer pelgrims tegen. Nu ook meer Spaanse pelgrims, die starten blijkbaar in Pamplona.

De romaanse brug van Puente la Reina

Tijdens de tocht moesten we ook een bergkam (de Perdonkam) over. Deze bergkam is helemaal volgebouwd met windmolens, daar komt dus de groene stroom vandaan. Op het hoogste punt stond een (oudere) Engelsman met een camper, die koffie uitdeelde (tegen vergoeding) aan de pelgrims.

Om half twaalf kwam ik aan in Puente la Reina, waar ik tot twaalf uur moest wachten voor de herberg. Hier heb ik dan maar een broodje met Cabrales gegeten. Cabrales is een hele blauwe kaas, die ik in Pamplona op de overdekte markt heb gekocht. De herberg is deel van het klooster van de «Padres Reparadores», buiten Spanje bekend als de «Priesters van het Heilig Hart van Jezus» of «Dehonianen», een orde gesticht door Johannes Leo Dehon in 1878.

's Middags heb ik Puente la Reina bekeken. De naam is ontleend aan een middeleeuwse brug uit de 11e eeuw, die hier is gebouwd in opdracht van koningin Doña Mayor (Muniadona van Castilië), de vrouw van Sancho Garcés III de Grote (koning van Navarra 1005-1035). Het was helaas niet zo heel erg warm weer en het was behoorlijk bewolkt. Het fototoestel vindt het dan al snel te donker.

Vrijdag 2 mei 2003

Puente la Reina - Estella (19.3 km)

Overvloedige kleuren

Het noordelijke portaal van de kerk van San Miguel in Estella

andaag een korte en eenvoudige etappe. Ik ben vertrokken om 7 uur. Tijdens de wandeling ben ik door een aantal leuke plaatsjes gelopen. Het landschap hier is enigszins heuvelachtig. Er zijn veel klaprozen te zien met hele intense rode kleuren. De tocht gaat voor een groot deel over middeleeuwse paden, waarbij ik diverse riviertjes moet oversteken over middeleeuwse bruggen. Tijdens de wandeling weinig pelgrims gezien. Om kwart over twaalf kwam ik aan in Estella, daar moest ik wachten tot half twee voor de pelgrimsherberg.

Zaterdag 3 mei 2003

Estella - Torres del Río (28.2 km)

Sansol

Romaanse kerk in Torres del Río

Vandaag ben ik vertrokken om 6:15 voor een lange tocht. Na ongeveer drie kwartier kwam ik langs het klooster van Irache. Daar was ook een wijnhuis met een heel curieus fenomeen, namelijk een «Fuente de peregrino», een pelgrimsbron, maar niet zomaar één. Er was namelijk een kraan waar je water kon tappen, maar ook één waar je wijn kon tappen. Ik heb hier wel een slokje van geproefd, maar het was nog veel te vroeg om er echt gebruik van te maken. Ik heb echter wel een beetje wijn aan het water in mijn veldfles toegevoegd voor de smaak.

Onderweg kwam ik nog een Nederlander tegen, Frans uit Leiden, die was begonnen in Le Puy in Frankrijk.

Tegen de middag begon het al vrij heet te worden. Het was een strakblauwe lucht en de zon scheen al aardig. Om kwart over één kwam ik aan in Torres del Río en moest ik wachten tot 4 uur.

Zondag 4 mei 2003

Torres del Río - Logroño (20.9 km)

Herberg van Torres del Río

Zicht op Logroño

andaag loop ik Navarra uit en La Rioja in. La Rioja is in Nederland vooral bekend vanwege de wijn die daar wordt geproduceerd. Ik vertrek vandaag om 7 uur voor een niet zo lange wandeling. Het eerste deel gaat over een (smal) zandweggetje, dat ongeveer dezelfde route volgt als een autoweg. Het is echter wel heel erg rustig, er komen geen auto´s voorbij en je hoort ook geen auto´s. Je hoort wel veel vogels. Ik heb de afgelopen dagen ook al diverse roofvogels gezien en vandaag zie ik ook al veel ooievaars, dat zal over een week in Castilla nog wel meer worden.

Het laatste deel van de tocht is minder interessant. De weg loopt dan tussen en onder snelwegen door en door het industriegebied van Logroño. Onderweg ben ik slechts vier pelgrims tegengekomen. Ik overnacht vandaag in een pension. ´s Avonds kwam ik Frans weer tegen samen met twee Canadezen John en Anna. We hebben samen pinchos gegeten en Rioja gedronken. Als ik in het hotel kom is mijn linkerenkel wat gezwollen, maar dat is gelukkig de volgende dag al weer verdwenen.

Maandag 5 mei 2003

Logroño - Nájera (28.6 km)

andaag ben ik om zes uur vertrokken. Er was regen voorspeld en als ik naar de straat kijk heeft het inderdaad geregend. Als ik vertrek is het droog, maar dat blijft niet lang zo, want na zo'n 15 minuten begint het te regenen. Ik heb dus maar snel het fototoestel in de rugzak gestopt en mijn regenjas aangetrokken. Het bleef vervolgens langere tijd dan weer regen, dan weer miezeren met tussenliggende droge periodes. Tijdens deze droge periodes laten de vogels weer van zich horen. Het laatste uur van de wandeling was het wel droog, dus konden mijn regenjas en mijn broek weer wat opdrogen.

De route van vandaag was niet zo heel erg spectaculair, wel een mooi dorp Navarrete gepasseerd. Het eerste deel van de wandeling liep door de voorsteden en industrieterreinen van Logroño. Na Navarrete liep ik een aantal kilometers over een pad naast een erg drukke snelweg, dat was ook niet erg prettig. De laatste drie uur liep ik wel over een mooi pad tussen de wijnvelden door, waarbij ik ook nog een klein pasje moest oversteken, waarvandaan ik uitzicht had op Nájera. Dit pad was wel wat lastig lopen, want het bestond voor een groot deel uit rode klei/modder, dat erg glibberig was. Er was één stukje omhoog, waar je bij elke stap die je zette bijna weer een stap omlaag gleed. Tijdens de wandeling heb ik alleen in Logroño één pelgrim gezien en vlak voor Nájera weer een aantal, verder niet. Ik kwam in Nájera aan om één uur. In de supermarkt kwam ik nog één van de Duitse pelgrims, die in Pamplona in hetzelfde pension zaten, tegen. In Nájera overnacht ik voor de verandering in een hotel, met eigen douche en toilet. Frans en de Canadezen blijken daar ook te overnachten, we eten ´s avonds samen in het restaurant.

Dinsdag 6 mei 2003

Nájera - Santo Domingo de la Calzada (21.0 km)

andaag loop ik een etappe die ik drie jaar geleden ook al gelopen heb. Ik vertrek vandaag om acht uur. Het is erg slecht weer. Het regent de hele tocht, niet erg hard, maar wel continu. Bovendien is het ook erg koud geworden, maar 9 graden. Ik wandel eerst over een stijgend pad tussen rode bergjes door. Daarna loopt de route over landweggetjes naar Santo Domingo. Vandaag kom ik vrij veel pelgrims tegen, blijkbaar gaan de meeste pelgrims laat op pad. Uiteindelijk kom ik doorweekt aan in Santo Domingo om half één. Daar overnacht ik in het klooster van de Cisterciënzers. De nonnen lopen hier in zwart-witte habijten rond. Er wordt geen vergoeding gevraagd, maar een gift. In de kathedraal van Santo Domingo kun je een kippenhok met een haan en een kip aantreffen, hier zit een verhaal aan vast, maar dat vertel ik nog wel eens. In het klooster is ook een zaal met een enorme schouw, daar zit ik me nu wat op te warmen.

Woensdag 7 mei 2003

Santo Domino de la Calzada - Belorado (26.0 km)

anochtend werden we om 6:45 gewekt door een non. Om 7:15 vertrok ik naar Belorado. In het begin zag het er redelijk uit, het regende niet zo hard, maar na anderhalf uur begon het toch weer harder te regenen. De tocht liep vandaag grotendeels parallel aan de autoweg, met een groot aantal dorpen dat als een keten aan elkaar was geregen. De weg ging regelmatig over plaatsen, waar je een klein stroompje moest oversteken. Helaas waren het nu geen stroompjes meer, maar bruisende rivieren. Hier moest ik dan een klein stukje over de autoweg, die liep wel over een brug. Je moest dan wel goed uitkijken met het verkeer. Bij de laatste doorwaadbare plek zag de autoweg er erg gevaarlijk uit en leek het mogelijk te zijn om via een korenveld te lopen. Dat bleek toch niet zo goed uit te pakken, want uiteindelijk stond ik tot aan mijn knieën in het water. Mijn schoenen waren nu ook kletsnat van binnen. Gelukkig was het niet meer zo heel ver tot Belorado, ongeveer vier kilometer. Ik hoop alleen dat mijn schoenen morgen weer een beetje droog zijn, want natte schoenen is wel de manier om blaren te krijgen. Om kwart over twaalf kom ik aan in Belorado en overnacht in de herberg. Als ik in het restaurant aan het eten ben, zie ik, dat het in Spanje nog slechter kan. Op het journaal is te zien, dat het op veel plaatsen in Spanje heeft gesneeuwd. Het weer voor morgen lijkt iets beter, maar dat zie ik dan wel weer.

Donderdag 8 mei 2003

Belorado - San Juan de Ortega (23.0 km)

k vertrek vandaag om 6:45 en het is droog. Volgens de herbergier is het niet mogelijk om de echte route helemaal te lopen, omdat de camino over een doorwaadbare plek loopt en die is nu niet meer doorwaadbaar. Ook is er na Villafranca Montes de Oca een erg steile klim, waar nu een soort rivier overheen loopt. Het advies is dus om vanaf Villafranca Montes de Oca ongeveer vijf kilometer over de weg te lopen en daarna kun je weer op de camino terugkomen. Een aantal pelgrims besluit om dan maar de bus naar Burgos te nemen en vanaf daar verder te lopen. Ik loop wel en kom uiteindelijk aan in San Juan de Ortega om 12:15. Op het deel over de weg moest je wel erg goed uitkijken, er is vrij veel verkeer en met name aardig wat vrachtwagens. San Juan de Ortega is een voormalig klooster, wat nu dienst doet als pelgrimsherberg. Er is nog een kerk, een barretje en een paar huizen en daar houdt het mee op. ´s Avonds is er een mis. De pastoor is zeker de zeventig al gepasseerd en houdt deze mis voornamelijk voor de pelgrims. Na afloop van de mis serveert hij eigenhandig knoflooksoep aan de pelgrims. Tijdens het eten van de knoflooksoep kwam er nog een buslading (Duitse) toeristen, die wilden zien, hoe de pelgrims soep eten. ´s Avonds was het wel erg koud op de slaapzaal. Dit klooster was wel een bijzondere belevenis.

Vrijdag 9 mei 2003

San Juan de Ortega - Burgos (25.0 km)

Arco de Santa María in Burgos

andaag is het gelukkig weer droog. Ik vertrek om 7:15 voor een tocht, die voor het grootste deel door industriegebieden en voorsteden van Burgos loopt. Het eerste deel van de tocht is nog wel mooi, eerst door een bos en later een stuk door het open veld, waar leeuweriken floten. Ik liep het grootste deel van de tocht samen met een Canadees, die nog iets verder wil lopen dan Burgos. We komen aan in Burgos om 12:15. Ik slaap de komende twee nachten in een hotel. Ik neem morgen een vrije dag om de stad te bekijken.

Zondag 11 mei 2003

Burgos - Hornillos del Camino (20.0 km)

Kerkje in Rabé de las Calzadas

andaag vertrek ik om half acht voor een korte etappe. Ik ben wel wat verkouden, maar het gaat wel beter dan gisteren. Het is vandaag mooi weer, af en toe helder, soms wat sluierbewolking, wel lekker warm.
De herberg van Hornillos del Camino naast de kerk De route vanuit Burgos is mooier, dan de route Burgos in. Eerst loop ik door de oude stad en vervolgens loop ik door een park Burgos uit. Onderweg kom ik veel pelgrims tegen, onder andere een groep van 12 Duitsers. Om half twaalf kom ik in Hornillos aan en kan ik al een bed krijgen in de pelgrimsherberg. Hornillos del Camino is een klein dorpje, waar niet veel is te doen. Er is een bar, waar je ook kunt eten en een kerk, maar verder is er niets. De helft van de huizen staat leeg en op instorten. In de herberg zie ik allemaal andere pelgrims, de pelgrims van de vorige dagen liggen nu allemaal een dag voor.

Maandag 12 mei 2003

Hornillos del Camino - Castrojeriz (21.0 km)

Een Jacobuskruis op de Meseta

anaf nu loop ik ruim 200 kilometer over de hoogvlakte van Castilië (de Meseta). Dat is vlak terrein zo´n 800 meter hoog en aan alle kanten door bergketens omringt, dus er heerst een landklimaat, dus het kan erg heet worden. Op de hoogvlakte stromen riviertjes en beekjes, die diepe dalen hebben uitgesneden. In deze dalen liggen de meeste dorpjes, van ver zie je ze dan ook meestal niet, wanneer je het dorp ziet, dan ben je er al. Vandaag ben ik vertrokken om 7 uur. Het is weer een korte wandeling. Ik loop nu op een landweg die ver verwijderd is van de autoweg. Er is geen verkeer te horen, wel veel vogels. De modder is al weer opgedroogd en is nu keihard. Onderweg veel pelgrims. Na twee uur lopen ben ik in Hontanas, dat is zo´n dorp dat je pas ziet als je er bent. Om half twaalf ben ik Castrojeriz, dat is veel te vroeg voor de herberg, die is pas open om drie uur. Ik besluit hier niet op te wachten en dan maar in een hotel te gaan overnachten. Op deze manier wordt het natuurlijk wel een luxe pelgrimstocht. Castrojeriz is wel een leuk plaatsje. Het is gebouwd rondom een vrijstaande heuvel. Op de heuvel staat een kasteel, dat half is ingestort.

Dinsdag 13 mei 2003

Castrojeriz - Frómista (25.0 km)

Het kanaal van Castilië

andaag vertrek ik wat later dan normaal, namelijk om acht uur. De wandeling van vandaag is erg mooi. Ik heb deze wandeling drie jaar geleden ook al eens gemaakt.

Nadat je Castrojeriz uit bent moet je een klimmetje maken van circa 150 meter naar de rand van de Meseta. Hiervandaan heb je een prachtig uitzicht op het dal waar Castrojeriz in ligt. Helaas kijk je wel recht de zon in, dus ik heb er geen foto van kunnen nemen.

De romaanse brug van Itero over de Pisuerga

De rest van de tocht loop je door een uitgestrekt landschap met korenvelden. Er is geen weg in de buurt en het is erg rustig. Er zijn wel weer veel pelgrims op pad.

Het laatste deel van de wandeling loop je langs het kanaal van Castilië, dit is een irrigatiekanaal. Hierlangs liggen wat moerassige gebieden met veel kikkers en ook heel veel vogels.

De vroeg-romaanse kerk van San Martín in Frómista

Om één uur ben ik in Frómista en meld ik me bij de pelgrimsherberg vlak bij de kerk van San Martín. Deze kerk is een vroeg-romaanse kerk uit de 11e eeuw en is prachtig om te zien. De kerk is versierd met 350 kraagstenen, die het dak ondersteunen. Deze stellen allerlei dieren, monsters en menselijke figuren (met enorme geslachtsdelen) voor.

Woensdag 14 mei 2003

Frómista - Carrión de los Condes (20.0 km)

Detail van het portaal van de kerk van Santiago in Carrión de los Condes

De pelgrimsherberg in het klooster van Santa Clara in Carrión de los Condes

andaag vertrek ik om 7:15. Het is erg zonnig vandaag, maar er staat een koude wind, dus het is niet echt warm. Als je uit de wind bent is het wel lekker. De wandeling van vandaag loop voor een groot deel over een speciaal voetpad langs de autoweg. Gelukkig is er niet veel verkeer, dus het is toch redelijk rustig. Vlak voor Carrión kom ik door een dorp Villalcazar de Sirga met een grote gotische kerk, die heb ik nog even bekeken. Als ik verder loop naar Carrión en ik kijk naar het noorden, dan kan ik de Picos de Europa zien, een gebergte zo´n 50 km noordelijker. Ik kom aan in Carrión om twaalf uur. Daar overnacht ik in het klooster van de Clarissen, zonder een non gezien te hebben.

Donderdag 15 mei 2003

Carrión de los Condes - Ledigos (23.5 km)

De «meseta»

Calzadilla de la Cueza

isschien begin ik zo langzamerhand in herhalingen te vervallen. Iedere dag volgt ongeveer hetzelfde ritueel, opstaan, vertrekken, lopen, aankomen, rondkijken, avondeten, slapen. Maar zo is het nu eenmaal, misschien begint het pelgrimeren wel routine te worden. Vandaag vertrek ik om zeven uur. Van Carrión tot het eerstvolgende dorp, Calzadilla de la Cueza, is het 17 kilometer zonder onderweg iets tegen te komen. Je loopt over een kaarsrechte landweg tussen de korenvelden door. Het dorp Calzadilla is ook niet te zien, want het ligt onder het maaiveld. Dit zijn eentonige kilometers, maar dat hoort er nu eenmaal bij. Gelukkig is er wel enige afleiding in de vorm van vogels. Er zijn er heel veel en ze fluiten erg uitbundig. Ik hoor ook een vogel die iets roept van "plop-plop". Ik denk dat dit een kwartel is, maar ik weet dat niet zeker. Ik heb deze vogel gisteren wel gezien in een kooitje bij een bar. Het laatste stuk loopt weer over een wandelpad langs de weg. Om 12 uur ben ik in Ledigos en meld ik mij bij de herberg. Bij de herberg is ook een bar, waar ze ook wat spulletjes verkopen, verder is er niets in het dorp. Ik ben vandaag ook op de helft van de Camino. Ik heb nu 391,5 km gelopen en heb nog 389,5 kilometer voor de boeg.

Vrijdag 16 mei 2003

Ledigos - Sahagún (17.5 km)

De kerk van San Lorenzo in Sahagún

«Pelgrim» bij de herberg van Sahagún

andaag vertrek ik om half acht voor een korte tocht. Het eerste deel van de tocht is erg mooi. Een glooiend landschap met kleine dorpjes om de circa drie kilometer. De huizen zijn meestal gemaakt van leem. Het laatste deel van de tocht loopt langs de weg naar Sahagún en is wat minder interessant. Om elf uur ben ik in Sahagún en neem ik een bed in de pelgrimsherberg. Deze herberg is gevestigd in de voormalige kerk van La Trinidad. Het weer zag er vanochtend wat somber uit met veel bewolking en enkele spatjes regen, maar het is tijdens de wandeling gelukkig droog gebleven. Nu maar afwachten hoe zich dit verder ontwikkelt.

Zaterdag 17 mei 2003

Sahagún - Reliegos (31.0 km)

De «meseta»

El Burgo Ranero

olgens de routebeschrijving zouden het nu nog drie dagen van 18, 19 en 19 km zijn tot León. Dat zijn allemaal erg korte afstanden en je bent dan ´s middags wel erg vroeg op de eindbestemming, dus heb ik besloten om deze drie etappes maar in twee dagen van 31 en 25 km te doen. Dan ben ik ook een dag eerder in León en uiteindelijk ook een dag eerder in Santiago. Omdat het vandaag een lange etappe is begin ik erg vroeg om 6:15. De tocht van vandaag het weinig interessants. Het is een vrijwel kaarsrechte weg, die haast oneindig door lijkt te lopen. Je kunt een uur blijven lopen zonder dat je het idee hebt, dat je veel verder bent gekomen. «Mijn eigen eenzame weg», zou Olivier B. Bommel hebben verzucht. Onderweg kom ik slechts door twee dorpjes. Uiteindelijk kom ik om één uur aan in Reliegos. In deze herberg tref ik nog diverse andere Nederlanders aan, te voet of op de fiets. ´s Middags zie ik de bevolking er op uit trekken met de Combine om de graanoogst binnen te halen. De oogst is blijkbaar vroeg in Spanje.

Zondag 18 mei 2003

Reliegos - León (25.0 km)

Ondergrondse woningen in Reliegos

«Casa de Botines» van Gaudí in León

m zeven uur vertrek ik naar León. De eerste zes kilometer zijn een voorzetting van de eentonigheid van de vorige dag. Daarna kom je in een stadje, Mansilla de las Mulas, met stadsmuren die nog vrij goed intact zijn. Vanaf dit stadje loop je verder langs een pad naast de autoweg. Even later haal ik een Nederlander in en loop de laatste 15 km samen naar León. In León neem ik een kamer in een hotel. Ik blijf hier een dag langer om de stad te bekijken.

Maandag 19 mei 2003

León

andaag heb ik León wat rondgekeken. Ik ben onder andere in de kathedraal geweest. Deze is erg mooi, vooral de glas in lood ramen zijn fantastisch. Toen ik in de kathedraal was, was er ook een mis aan de gang in verband met het 500 jarige bestaan van één of andere orde. De kerk zat dan ook vol met allemaal monniken, die geestelijke liederen zongen begeleid door een enorm orgel. Dat klonk allemaal wel heel erg indrukwekkend. Ik ben ook nog in het museum van de basiliek van San Isidoro geweest. Dat is onder andere de patroonheilige van de internetters.

Dinsdag 20 mei 2003

León - Hospital de Órbigo (38.0 km)

De brug bij Hospital de Órbigo

De kerk in Hospital de Órbigo

andaag een erg lange etappe. Ik vertrek daarom extra vroeg om 5:45. Er zijn twee mogelijke routes. Eén langs de autoweg, die is ongeveer drie kilometer korter. En de route via Villar de Mazarife, die ik neem. Deze route is een stuk rustiger. De eerste zeven kilometer lopen beide routes gelijk, daarna bij het dorp Virgen del Camino verlaat ik de autoweg en loop over een zandweg over de Páramo. Een uitgestrekt leeg terrein met lage struikjes (zoals brem), wat bomen en vooral gras. Het is een erg rustig stuk, er zijn ook geen pelgrims te zien. Na 9 km kom ik in Chozas de Abajo, vanaf dit punt loop ik weer over een geasfalteerde landweg. Na 5 km kom ik in Villar de Mazarife. Vanaf dit punt loopt de asfaltweg nog 8 km kaarsrecht door. Er is wel veel bedrijvigheid van boeren. Er wordt geoogst (aardappels), geploegd en gezaaid. Daar tussendoor zijn ook nog enkele weilandjes met koeien. In de verte kun je de Montes de León zien, waar ik over twee dagen overheen moet. Op de toppen ligt nog sneeuw.

De herberg van Hospital de Órbigo

Het laatste deel gaat over een landweg met grote grintstenen. Uiteindelijk ben ik om één uur in Hospital de Órbigo en overnacht in de parochieherberg. Ik ben wel kapot en heb een paar uur nodig om weer een beetje bij te komen. ´s Avonds ben ik met Hans, een Deen die ik in Santo Domingo (6 mei) ook al ben tegengekomen, Philip (een Amerikaan) en drie Duitse pelgrims naar de mis gegaan en daarna naar een restaurant.

Woensdag 21 mei 2003

Hospital de Órbigo - Astorga (18.0 km)

«Crucero de San Toribio»

Bisschoppelijk paleis gebouwd door Gaudí

a de lange etappe van gisteren doe ik het vandaag wat rustiger aan. Ik vertrek om half acht en ik merk gelukkig niets meer van de lange wandeling van gisteren. De tocht is vandaag weer erg mooi. Ik loop door een afwisselend landschap met akkertjes, lage struikjes en bos (o.a. steeneik en donseik). Er zijn ook wat meer hoogteverschillen, de weg gaat een aantal malen op en neer, echter niet meer dan zo´n 50 á 100 meter. Op de laatste hoogte voor Astorga heb je een mooi uitzicht op de stad met de Montes de León op de achtergrond. Onderweg zie ik vandaag weer veel pelgrims. Ik kom aan in Astorga om kwart over twaalf. In Astorga is wel het één en ander te zien. Astorga is van oorsprong een Romeinse stad en er zijn dan ook veel opgravingen en er is een Romeins museum. Het bisschoppelijk paleis in Astorga is een creatie van de architect Gaudí (ook in León heb ik al een gebouw van hem gezien), daar is nu een museum over de Camino de Santiago gevestigd. Ik heb dit museum ook van binnen gezien en eerlijk gezegd is de architectuur van binnen misschien nog wel het meest interessante. Voor het overige zie je heiligenbeelden en goud en zilverwerk, wat je op veel andere plaatsen ook kunt zien.

Donderdag 22 mei 2003

Astorga - Rabanal del Camino (20.0 km)

Santa Catalina de Somoza

andaag verlaat ik de Meseta en trek langzaam weer de bergen in. Het hoogteverschil is vandaag nog niet zoveel, ik klim zo´n 300 meter. Ik vertrek om 7 uur. Het is vandaag prachtig weer, er is geen wolk te zien en het wordt bijna 30 graden. Ik wandel door een heuvelachtig landschap met vooral lage vegetatie, brem, heide etc. Langzaam win ik wat hoogte. Het is een mooi landschap en afgezien van de pelgrims erg rustig. Vooral pelgrims met telescopische wandelstokken maken erg veel lawaai, het tikken van die stokken hoor je al op grote afstand. Om 12 uur ben ik in Rabanal del Camino en de eerste pelgrimsherberg waar ik kom gaat pas om 14:30 open. Gelukkig blijkt er nog een andere pelgrimsherberg te zijn, die al open is. Dan heb ik ook nog wat tijd om wat kleding te wassen. ´s Avonds ga ik naar de vespers, die worden geheel in het gregoriaans gezongen door een paar benedictijner monniken. Met Philip en een Zwitser eet ik in een restaurant.

Vrijdag 23 mei 2003

Rabanal del Camino - Ponferrada (34.0 km)

Vertrokken uit Rabanal del Camino

andaag weer een lange etappe, waarbij ik ook over het hoogste punt van de Camino Francés kom, net enkele tientallen meters hoger dan de pas in de Pyreneeën. Het is overigens maar 350 meter hoger dan Rabanal, wel moet ik daarna 1000 meter dalen.

Ik vertrek om 7 uur. De tocht loopt afwisselend over schitterende bergpaadjes en asfalt. Onderweg passeer je een aantal half of helemaal leegstaande dorpen. Tijdens de tocht heb je een aantal schitterende uitzichten, het is alleen de vraag of hier op een foto veel van overblijft.

Cruz de Ferro

Na 8 kilometer ben je op het hoogste punt. Hier is een enorm steenmannetje (een stapel stenen) ontstaan met op de top een groot ijzeren kruis (Cruz de ferro). Het is traditie, dat elke pelgrim hier een steen achterlaat, die hij heeft meegebracht. Dit is een symbool van de lasten die je hier achterlaat tijdens de pelgrimstocht. Helaas heb ik geen steen bij me, dus kan ik geen lasten achterlaten.

El Acebo

Het is vandaag vreselijk heet en de zon schijnt ongenadig. Om drie uur kom ik in Ponferrada aan en ben ik blij als ik bij de herberg ben. Hier wordt ik onthaald op ijsthee en een koekje. Er is ook een vijver met een fontein, waar je je voeten kunt koelen. Aan het eind van de middag bezoek ik het kasteel van de tempeliers.

Castillo de Ponferrada

Zaterdag 24 mei 2003

Ponferrada - Villafranca del Bierzo (24.0 km)

Ponferrada

andaag loop ik 24 km. Dat zou ik eerst een redelijk lange wandeling noemen, maar na 24 dagen lopen, met soms afstanden ruim boven de 30 km, komt 24 km op mij over als een korte wandeling. De wandeling is ook redelijk vlak, als opmaat naar morgen, wanneer ik de volgende bergketen over moet.

Ik vertrek vandaag om 7 uur. Het is dan zwaar bewolkt en ziet er dreigend uit. Het is ook vrij fris met een stevige wind. Gelukkig blijft het de hele wandeling droog. De wandeling loopt vandaag door de wijnvelden van de streek El Bierzo. Het is een licht glooiend landschap met op de achtergrond het Cantabrisch gebergte, het laatste obstakel voor Santiago. Wanneer ik door een klein bosje loop zie ik een hertje.

Villafranca del Bierzo

Om half één kom ik aan in Villafranca. Als ik net een uur binnen ben, begint het al iets te regenen. Nog niet zo heel hard, maar verderop in de richting waar ik morgen heen moet regent het duidelijk harder. Iets later klaart het weer op, maar ik vrees toch, dat ik morgen niet droog in O Cebreiro aankom.

Villafranca del Bierzo is een belangrijk punt in de Camino. Er zijn veel kerken en vroeger waren er heel veel pelgrimshospitaals. Villafranca wordt daarom wel «Klein Santiago» genoemd. Pelgrims die te ziek waren om nog verder te lopen naar Santiago de Compostela, konden in de kerk van Santiago absolutie krijgen.

Zondag 25 mei 2003

Villafranca del Bierzo - O Cebreiro (29.0 km)

Het landschap in de omgeving van O Cebreiro

andaag nog een pittige etappe, eerst 450 meter stijgen en 350 meter dalen en na een aantal kilometers vlak lopen nog eens 650 meter stijgen. Eventueel kun je de eerste berg omzeilen door langs de weg te lopen, de meeste pelgrims doen dit ook. Ik vertrek om 7 uur. Het eerste deel is erg steil, maar dan ben je wel vlug boven. Als je achterom kijkt heb je een fantastisch uitzicht op Villafranca. Op de weg beneden kun je de pelgrims achter elkaar aan zien lopen. Na enige tijd de kam gevolgd te hebben daal je weer af door en bos met tamme kastanjes. Als je weer beneden bent moet je weer enige tijd langs de weg lopen. Gelukkig is het niet zo druk, er is nu een nieuwe snelweg, dus het meeste verkeer gaat daar langs. Je loopt wel door een mooi groen dal met bos. Na verloop van tijd verlaat je de weg en neem je een kleiner weggetje, dat langzaam omhoog loopt. Je krijgt een steeds weidser uitzicht. Uiteindelijk kom ik om 3 uur aan in O Cebreiro. O Cebreiro is wel erg toeristisch, bijna elk huis is wel een hotel, bar of souvenirwinkel. Het weer viel eigenlijk wel mee, het was niet zo warm en bewolkt, maar de zon kwam toch nog regelmatig door en het bleef droog. Wel is het aan het eind van de middag erg koud en waait het hard.

Maandag 26 mei 2003

O Cebreiro - Triacastela (21.0 km)

andaag loop ik een tocht, die ik 3 jaar geleden ook al heb gelopen. Regelmatig als ik een leuk kerkje of een mooi uitzicht tegenkom herken ik dit nog van de foto´s die ik toen heb gemaakt. Ik loop vandaag niet zo heel ver. De resterende etappes zijn allemaal niet zo heel erg lang. Ik vertrek om 7 uur. De tocht gaat door een prachtig groen berglandschap. Je hebt een prachtig uitzicht op Galicië. Helaas is het een beetje heiig, dus je kunt niet echt ver kijken. Ik vraag me af of je de zee zou kunnen zien als het helder is. In Galicië is ook om de 500 meter een zuil neergezet met de afstand tot Santiago, dan kun je mooi de kilometers aftellen. Er zit wel een klein verschil tussen de zuilen en mijn boekje. Het is vandaag wel weer erg mooi weer, met een strakblauwe hemel en een felle zon. De dreigende weersomslag is uitgebleven. Onderweg passeer je diverse dorpjes, waar het vee nog in het dorp op stal staat, de vlaaien liggen op straat. Overdag gaan de koeien naar de wei en worden net als bij schapen door een hond bijeengehouden. Om kwart over twaalf kom ik aan in Triacastela en moet dan nog 3 kwartier wachten. Gelukkig is er een groot grasveld bij de herberg, dus dan kun je lekker in het zonnetje liggen.

Dinsdag 27 mei 2003

Triacastela - Sarria (17.0 km)

andaag vertrek ik om 7:45 voor een erg korte tocht. Ook deze wandeling heb ik drie jaar geleden ook al gemaakt. Het eerste deel loopt door een groen heuvellandschap met holle wegen en weer veel kleine dorpjes. Vaak zijn het maar een paar huizen bij elkaar. Het laatste deel van de wandeling is wat minder interessant, langs een weg Sarria in. Ik kom om half twaalf aan in Sarria, dat is veel te vroeg voor de herberg, die pas om één uur opengaat. Ik besluit om dan maar bij een bar te overnachten. Als ik daar buiten zit en de lunch nuttig, komen er net een aantal koeien langs, met de boerin er met een lange stok achteraan.

Woensdag 28 mei 2003

Sarria - Portomarín (21.0 km)

og een tocht, die ik al gedaan heb. Weer een erg mooie tocht door een heuvelachtig gebied met veel kleine boeren. Een erg landelijk gebied zonder veel verkeer, erg rustig. Ik vertrek vandaag om half acht en doe het erg rustig aan, zodat ik niet te vroeg in Portomarín aankom. Onderweg kom ik diverse barretjes tegen, dat kan ik mij niet herinneren van de vorige keer, toen was er volgens mij maar één bar. Blijkbaar heeft men in de gaten, dat er aan de pelgrims wat te verdienen valt.

Het is mistig wanneer ik vertrek, maar dat trekt al vrij snel weg en tegen de middag wordt het al weer heet. De lucht is helder, afgezien van heel veel vliegtuigstrepen. Onderweg passeer ik een zuiltje met 100 km. Vanaf dit punt moet je alles lopen om het Compostelana te krijgen. Om half twee kom ik aan in Portomarín. De herberg is dan al aardig vol, maar er is nog plaats.

Portomarín is een nieuw stadje, het oorspronkelijke Portomarín is in een stuwmeer verdwenen. Wel zijn een aantal gebouwen afgebroken en op de nieuwe locatie weer opgebouwd, zoals de Romaanse kerk van San Juan (van de Johannieters). De nieuwe huizen in Portomarín zijn verder opgebouwd volgens hetzelfde stratenplan, zodat het in alle opzichten lijkt op het oude Portomarín.

Donderdag 29 mei 2003

Portomarín - Palas de Rei (24.0 km)

k vertrek vandaag om 6:15. De wandeling van vandaag heb ik drie jaar geleden niet gemaakt, dus toen heb ik niet de laatste 100 km tot Santiago gelopen. Vandaag begin ik met een klim van ongeveer 300 meter, de laatste voor Santiago. De hoogteverschillen nemen langzaam af. Als ik een uur onderweg ben zie ik een paar eekhoorns. Verder weer veel vogels, dat is dagelijkse kost en diverse pelgrims. Het is verder een vrij rustige wandeling met weinig bijzonderheden. Het is wel weer snikheet. Om 12:15 kom ik bij de herberg. ´s Middags eet ik in een restaurant met Manolo uit Barcelona.

Vrijdag 30 mei 2003

Palas de Rei - Arzúa (29.0 km)

andaag nog een lange etappe. Ik vertrek om 7:15 uur. De route gaat door een groen landschap met veel beekjes. Dat is wel wat inspannend, want je daalt steeds af naar het beekje en moet daarna weer omhoog klimmen. Onderweg kom ik diverse pelgrims tegen, ook veel mountainbikers vandaag. In een bos zie ik weer eekhoorns. Het is weer erg warm, maar wel wat bewolkt. Om twee uur kom ik aan in Arzúa. Aan het eind van de middag drink ik wat in een bar met Manolo en twee Nederlands pelgrims, waarvan ik de naam niet ken.

Zaterdag 31 mei 2003

Arzúa - Pedrouzo (19.0 km)

andaag nog een korte rustige wandeling. Ik vertrek laat, om 7:45. Het is mistig als ik vertrek en dat blijft de hele wandeling zo. ´s Middags komt de zon er wel een beetje doorheen, maar er blijft een dunne nevel hangen. Het is daardoor wel broeierig warm. Het is weer een prachtige wandeling met ook weer erg veel vogels. Er zijn veel beekjes en hierlangs groeien veel struiken en bomen, waar de vogels in kunnen nestelen. Ook de erfafscheidingen zijn vaak bomen en struiken. Ook loop ik een aantal maal door een eucalyptusbos. Om kwart over twaalf kom ik aan in Pedrouzo.

Zondag 1 juni 2003

Pedrouzo - Santiago de Compostela (22.0 km)

Het bewijs

andaag de laatste etappe. Om op tijd te zijn voor de pelgrimsmis, die om 12 uur begint, begin ik vandaag vroeg, om 5:45. De tocht is niet al te zwaar, wel moet er nog zo´n 200 meter in totaal geklommen worden, maar dat valt wel mee. Als ik vertrek uit de herberg, zijn er al veel pelgrims weg, die nog eerder zijn vertrokken. De tocht loopt in het begin door een bos. Daarna loop je langs het vliegveld van Santiago de Compostela. Er is dan al wat vliegverkeer en je ruikt de kerosinedampen. Uiteindelijk kom je op Monte de Gozo, waarvandaan je Santiago kunt zien liggen. Vanaf dat punt is het nog ongeveer 5 km door de buitenwijken van Santiago. Het begint dan ook licht te regenen. Om half elf kom ik aan bij de kathedraal. Ik loop dan eerst langs het kantoor voor de pelgrims om de laatste stempel en het Compostelana te halen. Om half twaalf ga ik naar de kathedraal en er is dan al bijna geen plaats meer. Er lopen grote groepen toeristen rond, met reisleiders met bordjes. Om twaalf uur begint dan de pelgrimsmis. Eerst wordt opgesomd hoeveel pelgrims er vandaag zijn aangekomen, in totaal 150 en onder andere één Nederlander vanuit St-Jean-Pied-de-Port, dat moet ik dan wel zijn. Er wordt na de mis niet met het bekende wierookvat geslingerd, maar dat heb ik drie jaar terug al wel gezien en misschien zie ik dat de komende dagen nog wel. Als ik ´s middags in het hotel ben, begint het echt te regenen en komt het met bakken uit de hemel. Voor de komende dagen schijnt het ook niet al te mooi te worden, maar dat zie ik dan wel weer.

Maandag 2 juni 2003 - Dinsdag 3 juni 2003

Santiago de Compostela

Woensdag 4 juni 2003

La Coruña